شهرستانهای ایرانشهر، متن فارسی میانه‌ی کوچکی است که در پایان دوره‌ی ساسانی نوشته شده و در آن نام شهرهای گوناگون ایرانشهر (سرزمین ایرانیان) بازگو شده است. از این گذشته، این متن به چهره‌هایی گاه تاریخی و گاه افسانه‌ای اشاره دارد که شهرهای گوناگون و کانون کارهایشان را پی افکنده‌اند. شهرستانهای ایرانشهر، از سه جنبه دارای اهمیت است: نخست آن که چون این متن شماری از واژگان یگانه و بی‌مانند، به ویژه جای‌نام‌ها را در خود گنجانیده، برای کسانی که درباره‌ی زبان‌های ایرانی میانه به پژوهش می‌پردازند، پر اهمیت است. دو دیگر آن که، چون در این متن نام ناحیه‌ها و بخش‌های گوناگون ایرانشهر بازگو شده و یک فهرست پر نام از جایگاه‌های جغرافیایی و شهرها به دست داده شده، برای آنان که به پژوهش درباره‌ی تاریخ و جغرافیای اداری ساسانی علاقه دارند، ارزشمند است. از این گذشته، شهرستانهای ایرانشهر، آگاهی‌های تاریخی و نام پادشاهان ساسانی را که شهرهای گوناگونی پی افکنده‌اند، درخود گنجانیده است. سه دیگر آن که، این متن آگاهی‌های بسیاری را درباره‌ی حماسه‌ی ایرانی، «خودای نامگ» (نامه‌ی شاهان) به دست می‌دهد.
چون پاره‌ای از آگاهیهایی که شهرستانهای ایرانشهر فرا روی ما می‌نهد، بی‌مانند و یا کمیاب‌اند و در دیگر متن‌ها به‌چشم نمی‌آیند، ترجمه‌ی این متن با دشواری‌هایی همراه خواهد بود. چنین پیداست که گویا درون‌مایه‌ی این متن از مفهوم ساسانی ایرانشهر، سرچشمه گرفته و دیگر آگاهی‌ها در آغاز دوره‌ی اسلامی به آن افزوده شده است. آخرین ویراستاران این متن در سده‌ی هشتم میلادی و در دوره‌ی خلافت عباسی می‌زیسته‌اند….